دست آوردى از سه سفر پیاپى به آمریکا

 

بسمه تعالی

یادداشتی از سفرنامه آمریکا

گزارشی از کرسی شیعه شناسی در دانشگاه جرج واشنگتن

در سفرهای سه گانه ای که در سال 2013 میلادی جهت انجام دیدارها و سخنرانی های تبلیغی و بازدید از مراکز اسلامی و دانشگاهها در ایالات آمریکا داشتم با تعداد زیادی از اساتید اندیشمند و برجسته دیدار و گفتگو به عمل آوردم در دایدارهایی که با پروفسور سیدحسین نصر داشتیم در مورد کسب موافقت حجت الاسلام والمسلمین حاج آقای شهرستانی برای حمایت از کرسی شیعه شناسی در دانشگاه جرج واشنگتن مذاکره شد و این مهم مورد موافقت حاج آقای شهرستانی قرار گرفت و با حمایت عالی ایشان اولین کرسی شیعه شناسی بنام امام علی (ع) توسط دانشمند گرامی دکتر نصر ایجاد شد. در سومین سفر در ژانویه 2014 به واشنگتن توفیق یافتم ضمن بازدید مجدد از دانشگاه جرج واشنگتن و ملاقات با اساتید کرسی مذکور و دکتر نصر گزارش مختصری از فعالیت های برنامه اسلام شناسی در گروه آموزشی ادیان در دانشگاه جرج واشنگتن در سال تحصیلی 2014- 2013 تهیه نمایم.

با عنایات خداوند و لطف مدیریت مرکز آل البیت و نیز آکادمی نور یک ترم تدریس و معرفی و اشاعه میراث گرانقدر اهلبیت عصمت و طهارت با موفقیت انجام شد. الحمد ا... به مصداق «لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق» وظیفه خود میدانم که از همت بلند آقای شهرستانی و همکاری صمیمانه آکادمی نور و مدیریت محترم آن جناب دکتر حمید یزدی و سعی بلیغ آقای دکتر محمد فغفوری استاد دروس شیعه شناسی و همکار دکتر نصر در این امر مهم تشکر کنم و در عین حال گزارش اجمالی از فعالیت های سال جاری تحصیلی و ترم گذشته که خاتمه یافت و ترم دوم که با موفقیت آغاز شده است خدمتتان تقدیم دارم.

در ترم تحصیلی پائیز در مجموع 6 دانشجو برای دوره فوق لیسانس رشته اسلام شناسی و 9 دانشجو مشخصاً برای درس تشیع پذیرفته شدند. این دانشجویان سال 3 و 4 دوره لیسانس و از رشته های متنوعی از مهندسی بیولوژی تا ادیان و روابط بین الملل و علوم سیاسی بودند. به دلیل حضور دانشجویان فوق لیسانس سطح کلاس بسیار بالا بود. به عنوان مثال 4 جلسه تنها به بحث درباره نهج البلاغه پرداخته اند و گوشه هائی از متن آن یعنی قسمتی را که به کلام، حکومت و عدالت اختصاص دارد در کلاس بررسی کرده اند. سه جلسه هم درباره عرفان و اخلاق شیعه و امامان شیعه به عنوان پیشگامان معنویت اسلامی پس از نبی اکرم (ص) بحث شده است و گوشه هائی از رساله منسوب به علامه بحرالعلوم و نیز رساله لب لباب علامه طباطبائی را هم خوانده اند. کتاب اخیر از جمله کتابهای درسی در این کرسی است.

بحمدا... استقبال دانشجویان از این دروس بسیار دلگرم کننده است. دلیل این استقبال علاوه بر گیرائی و جاذبه حقیقت تشیع و تازگی داشتن این دروس برای آنان ناشی از ربط این مسائل به حوادث اخیر دنیای اسلام است. از آنجا که بیشتر دانشجویانی که در این دروس ثبت نام می کنند در رشته هایی چون علوم سیاسی و روابط بین الملل با مطالعات خاورمیانه تحصیل می کنند مسائل دنیای اسلام و شیعیان را در کشورهائی چون بحرین، یمن، عربستان، پاکستان و هند از نزدیک دنبال می کنند به گفته خودشان با حضور در این کلاسها وقایع اخیر را بهتر درک می کنند. چند نفر از دانشجویان در ارتش خدمت می کنند و اخیرا به مقام افسری نائل شده بودند و یک یا دو نفر هم مدتی در عراق خدمت کرده بودند. استقبال دانشجویان دوره لیسانس از دروس مربوط به تشیع بسیار دلگرم کننده است چند تن از آنان تصمیم به ادامه مطالعه در این زمینه دارند و امکان تشرف برخی از آنان هم بسیار قوی است. ارزیابی هم که از نحوه تدریس اساتید بخصوص پروفسور فغفوری و منابع و کتب مورد استفاده در این دروس به دپارتمان ارائه داده اند حقیقتاً بنده را خوشحال ساخته است.

برنامه فوق لیسانس:

چند نکته مهم مشخصاً درباره موفقیت برنامه فوق لیسانس باید ذکر نمایم.

1 – یکی از دانشجویان دوره لیسانس بنام محمدرضا حمیری که دستیار استاد فغفوری نیز هست تز خود را تحت نظر وی درباره «مفهوم عقل بر مبنای احادیث شیعه» کامل نموده است. انشاءا... چکیده ای از این تحقیق بزودی برای چاپ به چند مجله علمی ارسال خواهد شد. با تماس ها و تسهیلاتی که ایجاد شد ایشان در ترم بهار آینده برای تکمیل زبان عربی و تحقیق بیشتر در زمینه تشیع عازم  نجف اشرف خواهد شد. بنده آینده درخشانی برای این دانشجو در افق مطالعات شیعه می بینم و یقین دارم که با برخورداری از حمایت و نیز رهنمودهای صحیح علمی ایشان می توانند در آینده منشأ خدمات شایانی به علوم شیعه در غرب باشند.

2- نریمان اعوانی دانشجوی دیگری که دو سال قبل از ایران آمده است نیز مشغول تحقیق و نگارش رساله فوق لیسانس است که با عنوان «اتحاد عقل و عاقل و معقول در آثار فلاسفه شیعه پس از ملاصدرا» به راهنمائی جناب دکتر نصر و همکاری دکتر فغفوری در شرف اتمام است. این دانشجو نیز با گرایش به رویکرد فلسفه و عرفان شیعه یقین دارم که در آینده تحقیقات عمیقی در این زمینه ها بطور کلی و در زمینه علوم شیعه بطور اخص انجام خواهد داد.

3- دانشجوی دیگر دوره فوق لیسانس که آمریکائی الاصل و اهل کارولینای شمالی است و به اسلام و مذهب تشیع مشرف شده انتونی نورالدین آرکانجلی است که ایشان هم تز خود را زیر نظر دکتر نصر درباره مفاهیم عرفانی در آثار امام جعفر صادق(ع) در دست نگارش دارد و تا پایان ترم بهار آن را تکمیل خواهد کرد. هر سه نفر این دانشجویان در دو سال تحصیلی اخیر در سمت دستیار دکتر ففغوری انجام وظیفه کرده اند و هر سه برای دوره دکتری در دانشگاه ها وارد، پیل، پرینستون، جورج تاون و شیکاگو اقدام کرده اند و یقین دارم پذیرفته خواهند شد. در گزارش ترم بعد جزئیات بیشتری در مورد این دانشجویان به اطلاع خواهد رسید.

تحقیقات مربوط به تشیع:

1 – دوشادوش ارائه و تدریس این دروس امر تحقیق نیز کماکان دنبال می شود. رساله دکتر محمد فغفوری تحت عنوان «اخلاق جنگ و صلح از دیدگاه مذهب تشیع» در 170 صفحه مورد آخرین بازخوانی قرار گرفت است و انشاء ا... حدود اواخر ماه مارس از طرف دانشگاه کمبریج چاپ خواهد شد. این رساله فصلی از کتابی عظیم و مرجع است که به بررسی اخلاق و مقررات جنگ از دیدگاه ادیان گوناگون میپردازد.

2- علاوه بر رساله مذکور، مقاله دیگری با عنوان معنویت و عرفان شیعه در کرسی مذکور در دست نگارش است که تحقیق آن به پایان رسیده و انشاءا... در اواخر بهار در کتابی درباره میراث تشیع توسط یک موسسه تحقیقاتی در لندن چاپ خواهد شد. نسخه ای از هر دو رساله پس از چاپ به موسسه آل البیت لاحیاءالتراث ارسال خواهد شد.

اختصاص بودجه به کرسی شیعه شناسی در دانشگاه جرج واشنگتن از بزرگترین و معتبرترین دانشگاههای آمریکا و جهان توسط حجت الاسلام والمسلمین حاج آقای شهرستانی سرآغاز یک حرکت بزرگ در نشر معارف شیعه در محیط های آکادمیک جهان خواهد بود. این بودجه که در زمینه بورس تحصیلی جهت تشویق دانشجویان برای دنبال کردن رشته های مربوط به تشیع و معارف اسلام ایران و نیز برای دعوت سخنرانان و تشکیل کنفرانس در دانشگاه جرج واشنگتن تعهد شده است با پیشنهاد این جانب و تأیید آقای شهرستانی در اخیار دپارتمان اسلامی جرج واشنگتن قرار گرفته است و همتی بلند و گاهی پرثمر برای تأسیس اولین کرسی شیعه شناسی در آمریکا میباشد. جناب دکتر نصر با وجود کارهای علمی  سنگین و مسئولیت های متعددی که دارند از هیچگونه کمک و مساعدت و ارائه رهنمود در این رابطه دریغ نداشته اند و در سه سفر پیاپی که به واشنگتن داشتم با اختصاص وقت و میزبانی مهربانانه استقبال فرمودند و از گفتگو و مباحثات حضوری وی بهره فراوان بردیم.

بی مناسبت نیست که در پایان به اظهار نظر تعدادی از دانشجویان که درباره دروس و کیفیت کلاسها به دپارتمان ابراز داشته اند اشاره کنم که طی پیام ها و یادداشت هایی کیفیت دروس و روش تدریس اساتید و بخصوص دانش و روش پروفسور نصر و دکتر فغفوری را در طرح درس و بیان معارف شیعی ستوده اند.

نکته قابل تأمل:

در توفیق دیدار و گفتگو با چند تن از اساتید بنام و برجسته شیعه در دانشگاههای آمریکا و مراکز اسلامی و شخصیت های روحانی که در این سه سفر پیاپی در طول سال 2013 میلادی برای بنده حاصل شد، بخصوص دیدارهای چند ساعته با استاد فرزانه دکتر احمد مهدوی دامغانی در فیلادلفیا و سه دیدار با پروفسور دکتر سید حسین نصر در واشنگتن دی سی و همچنین دکتر ایوب و دکتر مروج در نیویورک و دکتر محمد فغوری در دانشگاه جرج واشنگتن و چند تن از امامان جماعت در مساجد و مراکز اسلامی از جمله حجج اسلام آقایان مصباح زاده، عابدی، بحرینی، اسلامی، حجازی، قزوینی، سهلانی و سلامی که در ایالات واشنگتن، مریلند، نیویورک، کالیفرنیا و ویرجینیا حاصل شد. این اطلاعات به دست آمد که در طول 250 سال گذشته دهها و بلکه صدها کرسی درس بنام اسلام شناسی در دانشگاههای پرتعداد و صاحب آوازه آمریکا تشکیل شده است که امروز 170 مورد آن شناخته شده و فعال هستند اما تمامی قریب به اتفاق این کرسی ها بنام اسلام ولی مروج سلفی گری و وهابیت تدریس و ضد شیعه و مکتب حقه جعفری هستند و بسیاری از این کرسی ها به اساتید وهابی و بهایی و حتی یهودی و مسیحی و چه بسا به بعضی اساتید صهیونیست اختصاص دارد و تاکنون صاحبان فکر و اندیشه مکتب اهل بیت علیهم السلام یا موفق به گرفتن مجوز و تأسیس کرسی شیعی نبوده اند و یا تعداد معدودی که فعالیت کرده اند به علت عدم وجود حمایت و پشتیبانی مالی تعطیل و غیر فعال شده اند. با این وضعیت اقدام دکتر سید حسین نصر به تأسیس کرسی امام علی(ع) در دپارتمان تحت اشراف خویش را باید ستود و از حمایت خالصانه و سخاوتمندانه حجت الاسلام والمسلمین حاج آقای شهرستانی باید قدردانی و سپاسگذاری نمود.

امید دارم این کرسی که باید آن را جزء اولین در زمینه معارف ناب اهل بیت در آمریکا به حساب آورد باقیات الصالحات ارزشمندی شود که در آینده به برگ و بار بنشیند و درگامهای بعدی موجب تأسیس کرسی های مشابه در دانشگاههای آمریکا و دیگر کشورهایی شود که تاکنون حضور شیعه در محیط های آکادمیک آنها تا کنون زمینه سازی نشده است. یقین داریم که فعالیت علمی در محیط های دانشگاهی جهان، تأثیرش بیشتر از فعالیت های تبلیغی و ترویجی می باشد و گسترش و توسعه امیدبخش جامعه المصطفی العالمیه در خارج از کشور بارقه امیدی است که آینده روشنی را نوید می دهد، ولی تلاش مراکز به موسسات علمی و پژوهشی حوزه برای ایجاد کرسی و دپارتمان و دروس شیعه شناسی بخصوص در آمریکا و اروپا ضرورتی است که بار مسئولیت آن به مدیران حوزوی عرضه میشود و بایستی اهتمام و جد و جهد بیشتری در این باره به عمل بیاورند.

قم – آیت پیمان – مدیر موسسه دین پژوهان کشور

6/12/92